Święto Środka Jesieni, czyli中秋节, to jedno z ważniejszych świąt w Chińskiej Republice Ludowej oraz Wietnamie. Powiązany jest ze żniwami i obchodzi się go piętnastego dnia ósmego miesiąca księżycowego (najczęściej we wrześniu lub październiku).
Alternatywne nazwy
Święto księżyca, ponieważ jest powiązany z pełnią księżyca oraz oddawaniem czci księżycowi.
Święto ciasteczek księżycowych, ponieważ w jego trakcie je się ciasteczka księżycowe.
Święto Zhongqui.
Święto latarni, jak określa się je w Singapurze i Malezji.
Święto spotkań, ponieważ w dawnych czasach kobiety wykorzystywały czas wolny w trakcie tego święta by odwiedzić swoich rodziców.
Święto dzieci, w Wietnamie, ponieważ to właśnie dzieci odgrywają nim największą role.
Znaczenie święta
Święto to składa się z trzech bardzo blisko powiązanych ze sobą czynności:
Spotkań, czy to z rodziną czy z przyjaciółmi
Dziękczynienia by podziękować za udane zbiory i/lub spotkania
Modlitwy o coś dobrego dla dzieci, męża, żony lub o piękno, zdrowie czy szczęście
Pochodzenie
Chińczycy obchodzą to święto od czasów dynastii Shang (XVI-X wiek p.n.e.), przypuszcza się świeto to zostało zapoczątkowane oddawaniem czci bogom gór po udanych zbiorach. Święto to zaczęło nabierać na znaczeniu w czasach dynastii Tang (618-907). Jedna z legend mówi że cesarz Xuanzong z dynastii Tang zapoczątkował oficjalne obchody w swoim pałacu. Sam termin środek jesieni pojawił się po raz pierwszy w Zhou Li, jednym z klasycznych tekstów konfucjańskich, spisanych w czasach Zachodniej dynastii Zhou (1046-771 p.n.e.)
Oddawanie czci księżycowi
Istotnym elementem tego święta jest oddawanie czci księżycowi. Starożytni Chińczycy wierzyli że odrodzenie jest powiązane z księżycem i wodą. Ludność Zhuang ma legendę w której księżyc i słońce są parą a gwiazdy ich dziećmi i gdy księżyc zajdzie w ciążę staje się okrągła a po porodzie przyjmuje kształt sierpa. Poglądy te sprawiły że kobiety często oddają część księżycowi. Na niektórych terenach Chin w dalszym ciągu wyznaje się poglądy iż ‘mężczyźni nie oddają czci księżycowi a kobiety nie składają ofiar kuchennym bogom.’
Dary składa się Chang’e, znanej jako Księżycowa Bogini Nieśmiertelności. O tej historii pisałem już tutaj – http://rainreborn.pl/2013/05/niedziela-i-przegapione12/ więc sam się zacytuję:
Chang’e i jej mąż Houyi byli nieśmiertelnymi mieszkającymi w niebie. Pewnego dnia Nefrytowy Cesarz zamienił swoich dziesięciu synów w dziesięć słońc które spaliły ziemię. Nie udało mu się ich powstrzymać więc przywołał na pomoc Houyi który był znanym łucznikiem. Udało mu się zestrzelić dziewięciu, ale ostatniego postanowił ocalić. Cesarzowi nie spodobała się (bardzo delikatnie mówiąc) śmierć dziewięciu synów więc odebrał Houyi i Chang’e nieśmiertelność i zesłał ich na ziemię.
Chang’e cierpiała okrutnie z tego powodu, Houyi więc jak na kochającego męża przystało ruszył na długą podróż której celem było zdobycie pigułki nieśmiertelności. W jej trakcie spotkał Xi Wangmu (Królową Matkę Zachodu) która zgodziła się dać mu pigułkę, ale ostrzegła że muszą się nią podzielić po połowie.
Houyi schował pigułkę do szkatułki i ostrzegł Chang’e żeby jej nie otwierała. Żona jednak była zbyt ciekawa i znalazła pigułkę. Gdy zauważyła że mąż wraca wystraszyła się że dowie się o jej niecierpliwości i połknęła cała pigułkę. Zaczęła się unosić do nieba, a Hooyi chciał ją zestrzelić by nie leciała wyżej, ale nie mógł zmusić się do wycelowania we własną żonę. Chang’e unosiła się aż dotarła na księżyc.
Doskwierała jej samotność, ale spotkała nefrytowego królika który tworzył eliksiry. Drugą osobą która dotrzymuje jej towarzystwa to drwal Wu Gang, który został zesłany na księżyc gdyż obraził bogów próbą zdobycia nieśmiertelności. Dano mu jednak nadzieję na powrót. Miał ściąć drzewo na księżycu. Okazało się to niemożliwe bo po każdym uderzeniu odrastało na nowo.
Lampiony
Istotną częścią obchodzenia tego święta jest noszenie jasno święcących latarni, zapalanie lampionów na wieżach czy puszczanie latarni w niebo. Jedna z tradycji polega na pisaniu zagadek dla innych osób.
Ciężko jest doszukać się początków tradycji z lampionami, jednak jest pewne że nie miały one miejsca przed dynastią Tang. Tradycyjnie latarnie były traktowane jako symbole płodności i służyły głównie jako zabawki i dekoracje. Obecnie jednak lampiony stały się symbolem święta.
Wraz z transformacją chińskiego społeczeństwa tradycje z innych festiwali zaczęły pojawiać się w święcie Środka Jesieni, w tym umieszczanie lampionów na wodzie by wskazać kierunek duszom topielców, co początkowo było częścią Święta Duchów, obchodzonego miesiąc wcześniej.
Ciasteczka księżycowe
Pieczenie i dzielenie się ciasteczkami księżycowymi jest jedną z najważniejszych tradycji. Tradycyjnie okrągłe kształty symbolizują kompletność i jedność, dlatego też dzielenie się okrągłymi ciasteczkami symbolizuje kompletność i jedność rodziny. W niektórych częściach Chin jedną z tradycji jest pieczenie ciasteczek w nocy święta. Najstarsza osoba w domostwie tną ciasteczka i rozdziela je pomiędzy pozostałych członków rodziny co ma symbolizować spotkanie rodziny. Obecnie jednak coraz rzadziej piecze się ciasteczka w domu a darowuje się ciasteczka kupione.
Zgodnie z tradycją biznesmen Turpan zaoferował ciasteczka cesarzowi Taizong z dynastii Tang piętnastego dnia ósmego miesiąca. Cesarz przyjął ciasteczko, wskazał na księżyc i powiedział ‘Chciałbym zaprosić ropuchę by skosztował te ciasteczka’. Cesarz następnie podzielił się z wszystkimi swoimi ministrami czym zapoczątkował zwyczaj dzielenia się ciasteczkami. Z czasem stały się one znane jako ciasteczka księżycowe.
Inna legenda mówi o tym że w czasach okupacji mongolskiej pod koniec czasów dynastii Yuan (1280-1368) Chińczycy Han przekazywali ukryte wiadomości o rozpoczęciu rebelii w czasie Święta Środka Jesieni w ciasteczkach księżycowych.
Inne jedzenie
Cesarz spożywał także korzenie lotosu, co ma symbolizować pokój, oraz arbuz pocięty w kształt płatów lotosu, co ma symbolizować powrót.
Rodziny spotykały się by pić herbatę i rozmawiać czekając aż księżyc odbije się w herbacie.
Ofiary w postaci jedzenia umieszczano na ołtarzach a były to jabłka, gruszki, brzoskwinie, winogrona, melony, pomarańcza i pompela. Jadeitowemu królikowi składano ofiary w postaci fasoli i grzebionatki.
Zaloty i swatanie
Święto to jest także tradycyjnym okresem na świętowanie małżeństw. Dziewczyny modliły się do Chang’e o to by spełniła ich miłosne marzenia.
Na niektórych terenach Chin odbywają się tańce dla osób w stanie wolnym. Młode kobiety zachęca się do rzucania chusteczek w stronę młodych mężczyzn a ten który je złapie ma szansę na udany romans.
Gry i inne
Jedna z aktywności nosi nazwę Wniebowzięcie i polega na tym że jedna z młodych kobiet wybranych spośród innych zostaje wzięta do rzeczywistości ludzkiej w otoczeniu dymu z kadzideł. Jednocześnie opowiada o wszystkich kształtach i dźwiękach które widzi i słyszy.
Inna aktywność nosi nazwę wejście do ogrodu i biorą w niej udział młodsze dziewczyny, każda z nich opisuje swoją wizytę w niebiańskich ogrodach. Według legendy liściaste drzewo przedstawia ją a ilość i kolory kwiatków mówi o płci i liczbie dzieci jakie urodzi.
Mężczyźni grali w grę wstąpienie do ośmiu nieśmiertelnych w czasie której jeden z ośmiu nieśmiertelnych przejmował kontrolę nad graczem który potem przyjmował rolę mędrca lub wojownika.
Dzieci grały w grę otoczenie ropuchę w czasie której grupa otaczałaby jedno z dzieci wybrane do bycia królem ropuchą i śpiewała piosenkę zmieniającą dziecko w ropuchę. Jego zadaniem było skakać dopóki nie polano go wodą.
